Zajęcia logopedyczne w roku szkolnym 2021/2022
I DIAGNOZA LOGOPEDYCZNA
1. Badania artykulacji podstawowych głosek w nagłosie, śródgłosie, wygłosie wyrazów.
2. Badanie sprawności aparatu artykulacyjnego.
3. Badanie słuchu fonematycznego.
II TERAPIA LOGOPEDYCZNA
1. Korygowanie wad wymowy i zaburzeń mowy:
· Wywoływanie głosek dotychczas nie realizowanych i realizowanych błędnie [na podstawie karty badania
mowy dziecka].
· Utrwalenie poprawnej wymowy głosek w izolacji, sylabach, wyrazach [nagłos, wygłos, śródgłos], zdaniach,
tekstach.
2. Usprawnianie narządów artykulacyjnych i oddechowo – fonacyjnych
3. Rozwijanie mowy czynnej
4. Rozwijanie rozumienia – mowy biernej.
5. Usprawnianie procesów analizy i syntezy słuchowej.
Ø Ćwiczenia usprawniające odbiór bodźców akustycznych(rozpoznawanie i różnicowanie wrażeń słuchowych),
Ø Ćwiczenia oddechowe,
Ø Ćwiczenia usprawniające narządy mowy (wargi, język, podniebienie, szczęka dolna),
Ø Ćwiczenia korekcyjne (wywoływanie i utrwalanie głosek w izolacji, sylabach, wyrazach).
Podczas żmudnych ćwiczeń logopedycznych zabawa wywołuje aktywność, samodzielność i zaangażowanie samych dzieci, będące jednym z warunków efektywności procesu uczenia się. Aby zajęcia logopedyczne były dla dzieci ciekawe, można wymyślić scenariusz, w którym dzieci są bohaterami biorącymi udział w akcji. Bardzo ważne jest stworzenie właściwej atmosfery, wprowadzenie ich w świat, w którym mają grać główne role. Rodzice mogą efektywnie wpływać na proces terapii poprzez codzienne zabawy z dzieckiem.
Jak rodzice mogą i powinni wspierać rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym ?
Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku:
- 3 lat – porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski [p, pi, b, bi, m, mi,n, ni, f, fi, w, wi, t, d, l, li, ś, ź, ć, dź, j, k, ki, g, gi, ch].
- 4 lat – wymawia [s, z, c, dz].
- 5 – 6 lat – wymawia [sz, ż, cz, dż, r]
- 7 lat – ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia
U około 30 % dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym występują zaburzenia i opóźnienia rozwoju mowy.
W przypadku występującego zaburzenia konieczna jest interwencja logopedy. /Im wcześniej, tym skuteczniejsza terapia/
U dzieci do 6, 7 roku życia najczęściej występującą wadą wymowy są dyslalie o charakterze deformacji /zniekształcenie
brzmienia/ głosek w wyniku czego powstają głoski nie należące do zasobu głosek języka polskiego.
Są to:
- Seplenienie międzyzębowe – dotyczyć może głosek [s, z, c, dz], [sz, ż, cz, dż], [ś, ź, ć, dź]. W czasie wymowy język wsuwa się między zęby.
- Seplenienie boczne – dotyczy w.w. głosek.
- Język ułożony jest niesymetrycznie, dźwiękom towarzyszy charakterystyczne, nieprzyjemne dla ucha brzmienie.
- Seplenienie wargowe – dotyczy w.w. głosek.Język nie bierze udziału w ich wymowie. Głoski wymawiane wargami charakterystycznie wysuniętymi do przodu, jak przy dmuchaniu.
- Reranie – dotyczy głoski [r] .. Zamiast drgań czubka języka głoska ta może być wymawiana poprzez drgania języczka podniebiennego, warg, policzków. Proszę sprawdzić czy podczas wymowy głoski r język uniesiony jest ku górze i czy widać jego wibracje.
- Ubezdźwięcznianie – głoski dźwięczne wymawiane są bezdźwięcznie, bez drgań wiązadeł głosowych bada – pada.
- Nosowanie – głoski nosowe: m, mi, n, ni, ą, ę wymawiane są ustnie, głoski ustne wymawiane są nosowo.
W przypadku występującego opóźnienia rozwoju mowy charakterystyczna jest wymowa charakterystyczna dla
wcześniejszych okresów życia dziecka./wadliwa wymowa może, lecz nie musi ustąpić samoistnie/.
Opóźnieniem r. m. jest do 6 roku życia zastępowanie głosek trudniejszych do wymówienia głoskami łatwiejszymi
Np. sanki – sianki,
szkoła – skoła,
rak – lak
takie zastępowanie , będące przejawem nieukończonego rozwoju mowy nie traktujemy jako wady wymowy. Natomiast powyżej 6, 7 roku życia tego typu deformacje głosek traktowane są jak wady wymowy. W procesie kształtowania się mowy dziecka dużą rolę odgrywają rodzice i całe otoczenie w którym ono przebywa. Dlatego, jeśli dziecko ma trudności w mówieniu może to być winą otoczenia. Niekiedy sami rodzice przyczyniają się do powstawania opóźnienia w rozwoju mowy, czy nawet wady wymowy; dzieje się tak wtedy, gdy przemawiają do niego w sposób pieszczotliwy, zniekształcając wyrazy. Mając taki wzór do naśladowania, dziecko zaczyna wymawiać nieprawidłowo. Rodzice nie powinni też chwalić dziecka za jego pieszczotliwą wymowę, gdyż później używa jej ono świadomie chcąc sprawić rodzicom przyjemność. Rodzice powinni dbać o to , aby ich dziecko już od pierwszych tygodni życia miało dobry wzór wymowy.Do dziecka trzeba mówić dużo, ale powoli i wyraźnie, zdaniami krótkimi, o rzeczach dla niego zrozumiałych. Często rodzice nie uświadamiają sobie tego że ich dziecko ma wadę wymowy; są tak osłuchani z wymową dziecka, że uważają ją za normalną, Inni wiedzą, że dziecko źle wymawia, ale czekają, aż „z tego wyrośnie”.
Tym czasem wady wymowy mają bardzo przykre następstwa:
- Dziecko wyśmiewane traci zaufanie do otoczenia, wzrasta u niego niechęć do mówienia,
- Ma trudności w pisaniu, ponieważ pisze tak, jak mówi.
Pracą nad wymową dziecka rodzice powinni rozpocząć po konsultacji u logopedy lub pod jego kierunkiem.
- Rodzice często sądzą, że dziecko wymawia źle bo mu się nie chce powiedzieć dobrze i że wystarczy kazać mu powtórzyć dany wyraz.
- Dziecko trzeba najpierw nauczyć wytwarzać prawidłową głoskę i dopiero po okresie utrwalania jej można wymagać, aby ją wymawiało.
- Cierpliwość, łagodność i wyrozumiałość ze strony rodziców są niezbędnym warunkiem uzyskania jakichkolwiek wyników.
- Dzieci ćwiczą chętnie, jeżeli lekcje trwają krótko i maja charakter zabaw i gier.
Rola rodziców w pracy z dzieckiem z prawidłowym rozwojem mowy:
- Osłuchiwać dziecko z poprawnym brzmieniem głosek, których ono jeszcze nie wymawia /poprzez oglądanie obrazków i nazywanie przedstawionych na nich przedmiotów – dany wyraz można wypowiadać parokrotnie z dużą wyrazistością, nie żądając jednak od dziecka powtarzania, nie poprawiając jego złych wypowiedzi/.
Prawidłowy rozwój mowy zależy od:
- Sprawności narządów artykulacyjnych,
- Poziomu percepcji słuchowej,
- Ogólnego rozwoju intelektualnego.
Niesprawność narządów artykulacyjnych
W przypadku każdej z głosek język, wargi, podniebienie miękkie, wiązadła głosowe muszą przyjąć położenie typowe dla danej głoski.
PRZYKŁAD 1
Podczas wypowiadania głosek [sz, ż, cz, dż] język unosi się do góry do wałka dziąsłowego.
W przypadku, gdy sprawność mięśni języka jest niska, język przyjmuje położenie za dolnymi zębami nie unosząc się do góry, w wyniku czego zamiast głoski [sz] powstaje głoska [s].
PRZYKŁAD 2
Głoska [r] – podlega zwarciu czubka języka z górnymi dziąsłami, przy jednoczesnym drganiu wiązadeł głosowych oraz drganiach czubka języka. Często przy braku drgań czubka języka powstają deformacje tej głoski lub jest ona zamieniona na głoskę [l], łatwiejszą do wymówienia. Niesprawne podniebienie miękkie jest przyczyną nosowania. Często przyczyną wad wymowy mogą być:
- Trudności w oddychaniu przez nos powodują nosowanie lub seplenienie międzyzębowe
- Brak siekaczy
- Przerost trzeciego migdałka
- Rozszczep warg i podniebienia
- Wady zgryzu, np. zgryz otwarty, powodujący często seplenienie międzyzębowe.
Poziom percepcji słuchowej
Na poziom percepcji słuchowej składa się :
- Słuch fizjologiczny /niedosłuch/ upośledzenie ostrości słuchu, czasem tak małe że niezauważalne przez otoczenie i przez dziecko.
- Słuch fonematyczny – mowny ( zdolność rozpoznawania i różnicowania dźwięków mowy) Zaburzenia w analizie i syntezie słuchowej :dziecko nie potrafi wyodrębnić głosek, sylab w wyrazie, połączyć głoski w sylaby czy w wyrazy.
- Pamięć słuchowa
- Umiejętność kojarzenia (wiązania) aktualnych bodźców z poprzednim doświadczeniem.
Układanie czubka języka na podniebieniu
Normalna pozycja spoczynkowa języka – czubek języka oparty o podniebienie.
Dzieci w wieku przedszkolnym często mają kłopoty z wertykacją (ruchami języka w pozycji pionowej) języka oraz opieraniem
czubka języka o podniebienie.
Język albo płasko zalega na dnie jamy ustnej albo wychodzi poza łuki zębów – wtedy usta są rozchylone.
Oba te zjawiska są bardzo niepożądane.
Po ukończeniu 3 roku życia – po zapełnieniu się łuków dziąsłowych zębami język nie powinien opuszczać jamy ustnej.
Oba te zjawiska są bardzo niepożądane. Dlaczego?
- Gdy język leży płasko – dochodzi do zmian w obrębie żuchwy – przodozgryz.
- Gdy język leży między zębami – dochodzi do tyłozgryzu.
Brak pionizacji języka może być skutkiem:
- Ssania palca,
- Ssania smoczka, gryzaków,
- Karmienia butelką,
- Nawykowego oddychania ustami.
Skutki logopedyczne braku wertykacji języka:
- Międzyzębowa realizacja t, d, n, r, s, z, c, dz.
- Parasygmatyzm szeregu [sz, ż, cz, dż].
Działania korekcyjne:
- Wymawianie słów z głoską [l].
- Powtarzanie zdań z wyrazami z głoską [l].
- Zabawa „Język Alów”
Dodajemy – al do wyrazów kończących się spółgłoską.
Np. lis + al = lisal
kot + al = kotal
- Zabawa „Język na gumce”- przy szeroko otwartych ustach wypowiadamy sylaby: al., el, yl, il – bez ruchów żuchwy.
Nauka oddychania przez nos
Należy pamiętać o tym, aby dziecko zamykało buzię, także podczas snu, a także odzwyczajać je od ssania pustego smoczka.
Gdy buzia jest sporadycznie otwarta mówimy do dziecka – zamknij buzię,
Gdy buzia jest stale otwarta stosujemy plastikową płytkę przedsionkową oraz automasaż warg (dziecko kładzie palce
wskazujace na górnej wardze, kciuki zaś na dolnej – zwrócone koniuszkami do siebie i masuje równocześnie, symetrycznie
prawą ręką – w prawo, lewą ręką – w lewo. Przy tym samym ułożeniu palców – lekko wyciąga wargi do przodu.
Stosujemy też zabawę w konika – parskanie, cmokanie, kląskanie.
Pamiętamy także o wysiąkiwaniu nosa.
